
Hội chứng ruột kích thích, thường được gọi tắt là IBS, là một dạng rối loạn tiêu hóa kéo dài ảnh hưởng đến chức năng của ruột già. Những người mắc phải hội chứng này thường trải qua đau bụng, cảm giác không thoải mái liên quan đến sự thay đổi trong quá trình đại tiện, bao gồm cả tình trạng táo bón và tiêu chảy, cũng như các triệu chứng khác như bụng phình to và đầy hơi. Mặc dù IBS không phải là một tình trạng đe dọa đến tính mạng và không gây ra tổn thương lâu dài cho đại tràng hay dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như ung thư, nhưng nó có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Nguyên nhân của hội chứng ruột kích thích là gì?
Các nhà nghiên cứu và bác sĩ chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây ra hội chứng ruột kích thích (IBS), nhưng nhiều yếu tố dường như đóng góp vào sự phát triển của tình trạng này. Một số tình trạng có thể liên quan đến IBS bao gồm:
- Sự di chuyển của thức ăn trong đại tràng: Khi thức ăn di chuyển quá nhanh qua đại tràng, nó có thể gây ra tiêu chảy. Ngược lại, nếu thức ăn di chuyển quá chậm, nó có thể dẫn đến táo bón.
- Nhạy cảm của cơ và dây thần kinh ruột: Người mắc IBS có thể có cơ đại tràng nhạy cảm hơn bình thường, làm cho việc ăn uống gây ra co thắt quá mức và đau bụng.
Ngoài ra, có một số yếu tố nguy cơ được cho là làm tăng khả năng phát triển IBS, bao gồm:
- Tuổi tác: IBS thường được chẩn đoán ở những người trẻ tuổi.
- Tiền sử gia đình: Những người có thành viên trong gia đình mắc IBS có thể có nguy cơ cao hơn.
- Căng thẳng: Mức độ căng thẳng cao, dù là do yếu tố tinh thần hoặc cảm xúc, có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của IBS.
- Nhiễm trùng hoặc viêm ruột: Một số người phát triển IBS sau khi mắc bệnh nhiễm trùng hoặc viêm ruột, điều này có thể gây thay đổi trong hệ vi sinh vật của ruột.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mỗi người có thể phản ứng khác nhau và không tất cả mọi người có những yếu tố nguy cơ này đều phát triển IBS. Quản lý các triệu chứng thường yêu cầu một cách tiếp cận toàn diện, bao gồm điều chỉnh chế độ ăn, quản lý stress và, trong một số trường hợp, sử dụng thuốc.
Những triệu chứng và chẩn đoán của hội chứng ruột kích thích như thế nào?
Những triệu chứng thông thường của hội chứng ruột kích thích
Triệu chứng của hội chứng ruột kích thích (IBS) thực sự đa dạng và chúng có thể biểu hiện khác biệt giữa các cá nhân. Các triệu chứng của IBS có thể dao động từ nhẹ đến nghiêm trọng, và đôi khi chúng có thể cản trở đáng kể hoạt động hàng ngày của người bệnh. Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp:
- Thay đổi về hình thức và kết cấu phân: Điều này có thể bao gồm phân dạng viên cứng và nhỏ hoặc phân lỏng.
- Thay đổi trong thói quen đi đại tiện: Bao gồm cả tiêu chảy (đi đại tiện nhiều lần) và táo bón (khó khăn hoặc ít khi đi đại tiện).
- Cảm giác cần phải đi đại tiện một cách khẩn cấp.
- Cảm giác không thoải mái hoặc chưa hết hẳn phân sau khi đi đại tiện.
- Sự xuất hiện của chất nhầy trong phân.
- Triệu chứng đầy hơi và trướng bụng.
- Đau bụng hoặc chuột rút: Thường giảm đi sau khi đi đại tiện.
Ngoài ra, các triệu chứng có thể giống với những biểu hiện của bệnh ung thư đại tràng, vì vậy việc phân biệt giữa hai tình trạng này đòi hỏi sự đánh giá chuyên nghiệp từ bác sĩ.
IBS cũng có thể gây ra một số triệu chứng khác không phổ biến như:
- Mệt mỏi không giải thích được.
- Đau lưng.
- Đau đầu.
- Cảm giác đổ mồ hôi nhiều hơn bình thường.
- Buồn nôn, thậm chí nôn mửa.
- Cảm giác không dễ chịu khi đi vệ sinh.
Vì các triệu chứng của IBS có thể mô phỏng các tình trạng y tế khác, nhất là ung thư đại tràng, nên việc kiểm tra y tế là cần thiết để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng khác và xác định phương pháp điều trị thích hợp.
Triệu chứng chấn đoán hội chứng ruột kích thích:
Các nhà chuyên môn chẩn đoán ruột kích thích theo tiêu chẩn mới nhất của Hiệp Hội ROME của quốc tế. Theo tiêu chuẩn Rome IV, để được chẩn đoán mắc IBS, bệnh nhân cần phải có đau bụng kéo dài ít nhất một ngày mỗi tuần trong ba tháng trở lên, có liên quan đến ít nhất hai trong số ba tiêu chí sau:
- Có liên quan đến đi đại tiện: Đau bụng thường giảm sau khi đi đại tiện hoặc bắt đầu sau một sự thay đổi về tần suất hoặc hình thức của việc đi đại tiện.
- Số lần đi đại tiện thay đổi: Có thể là tăng (tiêu chảy) hoặc giảm (táo bón) tần suất đi đại tiện.
- Hình dạng phân thay đổi: Phân có thể trở nên lỏng hơn hoặc cứng hơn, và hình dạng có thể thay đổi (ví dụ, phân dạng sợi, viên cứng, hoặc phẳng).
Triệu chứng đau bụng của hội chứng ruột kích thích
Các triệu chứng khác của IBS có thể bao gồm:
- Đau bụng tái phát
- Đầy hơi và trướng bụng.
- Chất nhầy trong phân.
- Cảm giác không hoàn toàn đi hết phân sau khi sử dụng nhà vệ sinh.
- Cảm giác cần phải đi đại tiện gấp.
IBS được phân loại thành một số loại khác nhau dựa trên các triệu chứng chủ yếu của táo bón hoặc tiêu chảy:
- IBS-D: Chủ yếu là tiêu chảy (IBS với tiêu chảy).
- IBS-C: Chủ yếu là táo bón (IBS với táo bón).
- IBS-M: Hỗn hợp cả tiêu chảy và táo bón (IBS hỗn hợp).
- IBS-U: Không xác định, khi các triệu chứng không phù hợp với ba loại trên (IBS không xác định).
Bất kỳ ai có những triệu chứng liên tục nên tham khảo ý kiến bác sĩ, vì các triệu chứng của IBS có thể giống với các bệnh lý khác nghiêm trọng hơn cần được loại trừ.
Cách phòng ngừa triệu chứng của Hội chứng ruột kích thích
Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn hội chứng ruột kích thích (IBS) do không rõ ràng nguyên nhân gây ra nó, có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ phát triển hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của IBS.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh:
- Tăng cường chất xơ: Ăn nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và đậu có thể cải thiện triệu chứng táo bón. Tuy nhiên, chất xơ cũng có thể gây ra đầy hơi, vì vậy cần tăng lượng chất xơ một cách từ từ và xem xét loại chất xơ phù hợp.
- Giảm đường và tinh bột: Đặc biệt là các loại có chứa fructose và lactose, cũng như thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, có thể gây kích thích ruột ở một số người.
- Loại bỏ các thức ăn gây kích ứng: Nhận diện và tránh các thực phẩm gây kích ứng: Một số người thấy cải thiện triệu chứng khi họ giảm hoặc loại bỏ gluten (dù không bị celiac) hoặc theo chế độ FODMAP thấp, giảm các loại đường phức tạp có thể gây kích thích ruột.
- Ăn uống điều độ: Ăn nhỏ giọt: Chia nhỏ bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày có thể giúp giảm áp lực lên hệ tiêu hóa. Ăn chậm và nhai kỹ: Giúp quá trình tiêu hóa dễ dàng hơn và giảm triệu chứng đầy hơi và khó tiêu.
- Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục không chỉ giúp kiểm soát căng thẳng mà còn có thể cải thiện chức năng ruột và giảm các triệu chứng của IBS.
- Giảm căng thẳng:
- Thực hành thiền: Các phương pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga hoặc liệu pháp hành vi nhận thức có thể giảm các triệu chứng của IBS ở một số người.
- Quản lý thời gian: Cải thiện cách quản lý thời gian và đặt ra mục tiêu hợp lý có thể giúp giảm căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày.
- Sản phẩm điều trị giúp phòng ngừa triệu chứng của hội chứng ruột kích thích. Gelsectan là một sản phẩm thiết bị y tế mới nhập khẩu từ Italia được dùng trong hội chứng ruột kích thích giúp giảm nhanh và phòng ngừa các triệu chứng đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi, chướng bụng. Sản phẩm đã được chứng minh hiệu quả và tính an toàn trong các thử nghiệm lâm sàng và được chấp thuận tại Châu Âu.
Trong khi không có cách phòng ngừa hoàn toàn Hội chứng Ruột kích thích do tính chất phức tạp và không rõ ràng của nguyên nhân gây bệnh, việc áp dụng các biện pháp như duy trì chế độ ăn uống cân đối, lành mạnh, quản lý thức ăn gây kích ứng, ăn uống điều độ, tăng cường vận động và giảm căng thẳng có thể giúp giảm nguy cơ phát triển hoặc làm giảm bớt các triệu chứng của IBS. Mỗi người cần thực hiện một kế hoạch cá nhân hóa để quản lý tình trạng sức khỏe của mình, và điều này bao gồm việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế để xác định chiến lược phù hợp nhất cho bản thân. Cuối cùng, việc lắng nghe cơ thể và phản ứng linh hoạt trước các thay đổi là chìa khóa quan trọng trong việc quản lý hiệu quả hội chứng ruột kích thích.